“Para Kullanım Alışkanlıkları” ile ilgili yakın zamanda bir sivil toplum kuruluşunda Konuk Konuşmacı olarak davet edilmiştim. Her ne kadar anlatacağım konular belli olsa da, konu konuyu açar ve her seferinde başlıklar başka hale bürünerek sözcüklerde kendiliğinden yol bulur. Çünkü her grubun anlattığınız konuya yaklaşımı farklı ve doğal olarak kendi içindeki enerji dinamikleri farklıdır. Yani, aynı enerji yumağı içindeki kişiler bir araya gelip, grup enerjilerini oluşturarak kendilerini var ederler. (Bu toplulukları aynı bir kimya etkileşimi gibi düşünecek olursak; elektronlar, protonlar ve tabiî ki nötronlar da taşıdıkları yüklerin etkileşimi kadar bir arada olur, durur ya da ayrışırlar.)
Bu kimyasal etkileşim örneği, çok basit olarak, insan topluluklarının bir arada olma halini ve paranın da birleştirici gücünü oluşturur.
Hal böyle olunca konuşma konularından biri de; paranın kişiye onur mu yoksa guru mu kazandırdığı ile küçük bir dokunuştu sohbete dahil olan.
Esas konu, günlük hayatta konuşuyor olduğunuz cümleleri, ne kadar bilinçli olarak kullandığımız. Çünkü güncel yaşamda cümleleri otomatik pilota bağlayarak kullandığımız sürece ezbere yaşadığımızı ve günün sonunu getirdiğimiz şuur durumumuzun, pek de farkında olmadığımızı gözlemliyorum. Herkes gibi ben de zaman zaman, sabah sıcak yatağımda kalkıp güne başladığım andan itibaren, akşam yatmayı düşünen insanlardan biri olabilirim. Güne başladığım andan itibaren her gün hareket ediyor olduğum ve hatta alışkanlık haline gelen (aynı bir robot gibi) davranışlarımla, akşama kadar hareket edebilirim. Bu hareketime dâhil olan kelime grupları kullanım şekli de bu günlük rutinimin içindedir.
Evet başlığımıza geri dönelim. “Sahip olduğum para mı bana onur ya da gurur kazandırır? Yoksa ben zaten onurluysam, param da bana hizmet eder mi?” sorusunu size sormuş olsaydım nasıl cevap verirdiniz?
Bu soruya doğru bir cevap verebilmek için ilk olarak onur ve gurur kavramlarını ne kadar doğru bildiğimizi gözden geçirelim isterseniz?
Onur ve gurur arasındaki fark nedir?
Onur; (isim) Fransızcadan dilimize kazandırılmış.“İnsanın kendine karşı duyduğu saygı, şeref, öz saygı, haysiyet, izzetinefis” ve“Başkalarının gösterdiği saygının dayandığı kişisel değer, şeref, itibar” olarak tanımlanıyor. Daha çok nesnel yani izafi bir kavram olarak kıstaslarla ifade ediliyor.
Onur, bireyin görüşleri ve değerlerinin toplum içerisindeki konumlarıyla ilgilidir. Kişinin, kendi değerleri ve başkalarıyla uyumu doğrultusunda, toplumda namus anlayışını yaratır. İnsanlar ve kültürlerde değişik olarak ortaya çıkarken; kişinin prensipleri ve köklüce değişikliklerden ziyade, koşulları ve hırsları doğrultusunda da değişiklik gösterir. Kimileri bunu aşk gibi doğal bir his olarak karşılayabilirken kimileri de kendi ile ilgili bağlılıkları, bireysel kuralları ve karakterine bağlar.
18.yüzyılda (1755) Dr. Samuel Johnson’un tanımına göre; onur öncelikle ruhun soyluluğu, yüce gönüllülük ve kabalığın hor görülmesi. Bu tarz bir onur birçok kuraldan yola çıkarak, kişinin kendine saygısı ile pekişmekte. Johnson ayrıca onuru, kişinin şöhret ve konumu ile ilişkisinden; doğum, konum ayrıcalıkları ve saygınlık ile de bağdaştırmıştır. Bu tarz onur ise güçten kaynaklanan daha çok duygusal ve etiksel kusursuzluktur.
Gurur: (İsim), Arapçadan dilimize kazandırılmış. ”Kendini beğenme, büyüklenme, benlik, kibir” ve “Övünme” ile birlikte “Kurum, çalım” anlamında. Gurur ise olabildiğince özneldir.
Ayrıca sözlükte “aldatma, kandırma, aldanma, kapılma, gaflet, bilgisizlik” olarak tanımlanıyor. Ahlâk terimi olarak; kişinin, manevî ve ahlâkî bakımdan değersiz sayılan şeylerin cazibesine kapılarak onlarla avunması. Böbürlenme, kendini beğenme. Bu tür duyguları taşıyan kimseye de mağrûr deniliyor. Kendini bilme anlamında da pozitif veya negatif olarak gurur tanımlanabilir. Kendini bilmekten kastım eğer kişisel gelişimini tamamlayamamışsa, gururunu negatif olarak kullanır. Bu ne demektir? Kişinin kendini başkalarıyla kıyaslaması durumudur. Sürekli bir kıyas hali ise psikolojik bir rahatsızlıktır. Aşırı gurur kişinin kolayca alınmasına, incinmesine ve ahmakça kabul edilebilecek davranışlara sürüklenmesine sebep olabilir. Gurur duygusunun aşırıya kaçması önlenerek takdirin çevreden gelmesi, kıyas halinden uzak durulması gerekir. Kıyaslar toplumsal ayrım ve şiddeti körükleyen etkenlerdir. Kişiliğin olgunlaşması esnasında aşırı gururdan uzaklaşmak bireyin gelişimini hızlandıracak etkenlerdendir.
Eğer birey, kişisel gelişimini tamamlayıp, gururu hayatında pozitif olarak kullanıyor ve yaşıyorsa, o zamanda; kişinin kendisi veya bağlı olduğu bir grubun mensuplarının varlığı, geçmişi veya başarıları ile övünmesi, bundan haz alması durumudur. Gurur duygusu belirli bir düzeyde mevcut olduğu müddetçe kişinin veya grubun kolektif gelişimini artırmada önemli bir katalizör olabilir. Kişinin kendini gerçekleştirmesine katkıda bulunarak, insanın iç huzurunu muhafaza etmesine yardımcı olabilir.
Sona gelirken konuyu toparlarsak, biri vicdani diğeri de nefsi bir davranış olduğunu görebilirsiniz. Yani insanoğlu gurur yaptığında şaşan bir beşer oluverir. Onur da ise hoşgörü ve kendiliğinden kabulleniş vardır.
O zaman “para”, onurun mu yoksa gururun yanında mı bir davranış sergiler?
Gururlu insan ne kadar paraya ihtiyaç duyar? Gururlu kişi “Para”yı sadece araç olarak görürken, onurlu insan onu farkında olmadan amaç haline mi getirir? Bu durumda onur, paranın hangi yanında duruyor olduğuna bakarken, gurur tam da paranın göbeğinde olabilir mi? Paranın size sahte bir gurur kazandırmasındansa, ruhunuzun onurunu, kendi iç potansiyeliniz ile güçlendirmeye ne dersiniz? Siz de zaten doğuştan var olan onurunuzu paraya satıp gurur almak yerine, son yıllarda satın alarak giydiğiniz gururu, onurunuzla yer değiştirebilir misiniz?
Sözün özü, tüm bu yazılanları fikir olarak harmanladığınızda “Onurlu Ya Da Gururlu Olan Para Mı, Yoksa Biz miyiz?”